Có một công cụ được phép cung cấp công việc khi gặp gió lớn. Tuy nhiên, tính đến nay, chỉ có tám quốc gia ban hành quy định xây dựng quốc gia cho tre.
Tại Điện Phương, Quảng Nam (nay thuộc Điện Bàn, Đà Nẵng), để ứng phó với tình trạng mưa lũ làm biến đổi khí hậu, các kiến trúc sư đã thiết kế ra công nghệ lò nung độc lập có khả năng ứng dụng linh hoạt với mưa lũ. Lấy cảm hứng nhịp nhịp của mùa mưa, vào năm 2016, công ty kiến trúc Tropical Space đã thiết kế một xưởng gốm chống lũ cho nghệ nhân địa phương đặt tên là Terra Cotta Studio.
Hàng năm, nước lũ kéo đến làm đầy đủ các phần của khối công trình độc lập này. Nhưng thay vì cuốn trôi, dòng nước lại nhẹ nhàng nhẹ nhàng qua những bức tường gạch lỗi. Thiết kế cấu trúc dây chuyền xen kẽ này không chỉ giúp nước lũ đi qua mà còn tận dụng luồng gió và bóng mát để sản phẩm sinh ra khí hậu khắc nghiệt của miền Trung.
Năm 2023, các kỹ sư kiến trúc đã mở rộng dự án với Terra Cotta Workshop, một cơ sở liền kề bao gồm không gian làm việc cho các công nghệ khác với lò nung lớn và trung tâm đón khách. Bên trong, các tác phẩm được đặt trên các phương pháp thu cao 2 mét, vượt qua mức độ cao nhất từng được ghi nhận ở thế kỷ này tại làng. Hệ thống điện được lắp đặt cách mặt đất gần 1 mét, và thiết bị có thể dễ dàng di chuyển lên kệ cao khi mùa mưa đến.
“ Chúng tôi không thiết kế công trình chống lại dòng nước. Thay vào đó, nó đứng đó và yên tĩnh quan sát sự lên xuống dòng sông. ” kiến trúc sư Nguyễn Hải Long chia sẻ.
Nguyễn Hải Long thuộc thế hệ kiến trúc sư trẻ tại Việt Nam quay về với vật liệu địa phương và kỹ thuật xây dựng hệ thống truyền thông như những giải pháp bền vững trước biến đổi khí hậu. Anh cho biết thiết kế của Terra Cotta Studio và Workshop lấy cảm hứng từ những ngôi nhà buôn truyền thống trong vùng, vốn sống thường xuyên qua mùa lũ nhờ Tường rào lỗi.
“ Nếu cuộc sống hòa hợp với tự nhiên, chúng ta sẽ nhận được cả giới hạn món quà mà thiên nhiên ban tặng. Nếu không có sự gắn kết sâu sắc với đất đai, chúng ta có thể bỏ lỡ niềm vui hay những thay đổi tinh tế của tự nhiên .” anh Long nói. Anh cũng cho rằng lũ lụt không chỉ mang đến chất tàn phá mà còn cung cấp cả đất đai màu mỡ hơn và nguyên liệu.
At place chịu tác động trực tiếp của khí hậu thay đổi
Với hơn 3.200 km bờ biển và các vùng đồng bằng châu thổ, Việt Nam liên tục được xếp vào nhóm những quốc gia dễ bị tổn thương nhất trên thế giới làm biến đổi khí hậu. Theo Quỹ Toàn cầu về Giảm nhẹ và Phục hồi Thiên tai (GFDRR), hơn 70% dân số Việt Nam thường xuyên phải đối mặt với các họa tiết tự nhiên như bão, lũ lụt và xâm nhập mặn. Riêng năm 2020, tác động của khủng khí hậu (nước biển, giông bão hơn, vv) đã khiến Việt Nam thiệt hại khoảng 10 tỷ đô la, tương đương 3,2% GDP, theo Ngân hàng Thế giới.
Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP) ước tính 40% diện tích Đồng bằng sông Cửu Long, nơi sinh sống của khoảng 18 triệu người, sẽ được ngập nước vào năm 2100.
Trước những mối đe dọa ngày càng tăng, H&P Architects (Hà Nội) đang tái định hình các công trình xây dựng như những thứ thực sự có thể sống, có thể xuống theo mực nước - những cấu trúc neo chắc chắn bằng sức mạnh và dây miễn phí.
Mô hình Nhà tre nổi bật của công ty mang đến giải pháp cho các cộng đồng dễ bị ngập ở Đồng bằng sông Cửu Long. Các cột tre đặc tạo thành khung tam giác nhẹ nhàng nhưng chắc chắn, nổi trên các thùng nhựa tái chế. Mái nhà vươn rộng ra ngoài giúp đột phá nước mưa và gắn các tấm pin mặt trời, cung cấp nguồn nước và điện dự phòng khi đường sá bị ngập.
Hệ thống cửa linh hoạt có thể dễ dàng mở hoặc đóng tùy theo điều kiện, giúp nhà thông thoáng khi trời khô ráo và kín gió khi đến.
Ý tưởng này đã được thảo luận vào năm 2015 và hoàn thành nguyên mẫu theo kích thước thật vào năm 2022. Tuy nhiên, việc phát triển rộng rãi các nhà này hiện vẫn bị hạn chế bởi luật xây dựng Việt Nam, chưa công nhận là vật xây dựng vĩnh cửu và chưa có quy định nào được xác định rõ ràng để cấp phép nhà ở trên mặt nước.
Ứng dụng của trẻ em
Bão nhiệt đới là mối đe dọa ngày càng tăng tại Việt Nam, với nhiều cơn bão trong một năm.
Tại làng Cẩm Thanh, gần điểm du lịch Hội An, Nhà cộng đồng Casamia được xây dựng trên bệ bê tông cao bên bờ sông. Công trình do VTN Architects thiết kế, sử dụng 22 khung vòm tạo thành mái vòm cao gần 9 mét, có khả năng chống gió mạnh.
Có một công cụ được phép cung cấp công việc khi gặp gió lớn. Phần mái lợp lá được cố gắng gia tăng bằng cách sử dụng một lớp thép, tăng cường khả năng bảo vệ nội thất khỏi tác động khắc nghiệt của thiên nhiên. Quá trình đã trải qua mùa giông bão năm 2020, hơn một cơn bão lốc trên đất nước.
Cách đó khoảng 560 km, tại HippoFarm - khu du lịch sinh thái gần Thành phố Hồ Chí Minh, T3 Architects có một cách tiếp cận khác: sử dụng vật liệu cách nhiệt từ vỏ trấu và các thùng xe ngựa bằng thép tái chế để nâng cao nhà ký túc chính lên mực nước bão. Vỏ trấu kết hợp với đất tảo cát giúp cách nhiệt, chống côn trùng và chịu tốt. Thiết kế này dựa trên nhiều nguyên lý xây dựng hệ thống truyền tải của Việt Nam, như thoải mái rộng rãi che nắng mưa, thông gió chéo với các cửa sổ để tăng cường lưu trữ thông tin không khí. Các kiến trúc sư cũng ưu tiên vật liệu địa phương như gạch, cát, vôi và tre.
“Tai sử dụng các vật liệu hiện có là một phần trong cách tiếp cận tiết kiệm của chúng tôi. Bằng cách giải quyết các phương pháp khí hậu leo thăng bao gồm các giai đoạn nắng nóng thường xuyên, bão bất ngờ và lũ lụt ngày càng tệ, HippoFarm đưa ra một giải pháp bền vững, ít carbon đối với khí hậu đang nóng lên của Việt Nam.” - Charles Gallavardin, đồng sáng lập và tổng giám đốc của T3 Architects cho biết.
Giải thích địa phương, tầm nhìn toàn cầu
Những giải pháp kiến trúc này được đúc kết từ hàng thế kỷ thích nghi với khí hậu, có thể sẽ tỏa ra ngoài Việt Nam. Đại diện H&P Architects cho biết đã nhận được nhiều đề xuất về nhà tre nổi từ các cộng đồng dễ dàng được thiên tai ở châu Á và những nơi khác như Tonle Sap (Campuchia), Philippines, Ấn Độ, Trung Quốc và thậm chí cả Hoa Kỳ.
Hiện tại, dự án vẫn đang trong quá trình thử nghiệm, chưa được thương mại hóa. Tuy nhiên, nếu phát triển ở nước ngoài, không có tre, có thể thay thế bằng địa phương gỗ hoặc khung thép tái chế.
Trong khi đó, VTN Architects cũng đã được mời thiết kế nhiều dự án lớn ở nước ngoài như nhà hàng quy mô lớn tại Hạ Môn (Trung Quốc). Vải tre được ngâm nước và hun khói trước khi sử dụng, một phương pháp xử lý truyền thống của Việt Nam giúp tăng độ bền của vật liệu đến nửa thế kỷ.
Tuy nhiên, dù tre phù hợp với nhiều bối cảnh toàn cầu, giải pháp rào cản vẫn là trở ngại. Tính đến nay, chỉ có tám quốc gia ban hành quy chuẩn xây dựng quốc gia cho cây.
Ngọc Anh biên dịch (Nguồn: CNN)
KTS Đặng Xuân Nam (ST)