4. Các thách thức về chính sách và thể chế

Việc triển khai BIM tại Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức liên quan đến chính sách và thể chế, ảnh hưởng đến hiệu quả và tốc độ áp dụng công nghệ này trong ngành xây dựng.

4.1. Hành lang pháp lý chưa hoàn thiện và thiếu đồng bộ

Một trong những rào cản lớn nhất trong quá trình triển khai BIM tại Việt Nam hiện nay là sự thiếu hoàn chỉnh và chưa đồng bộ của hệ thống văn bản quy phạm pháp luật liên quan. Mặc dù Chính phủ và Bộ Xây dựng đã ban hành một số chính sách và hướng dẫn cụ thể như Đề án số 2500/QĐ-TTg (2016), Quyết định số 258/QĐ-TTg (2023), cũng như các quyết định và thông tư hướng dẫn kèm theo, song hệ thống pháp lý hiện hành vẫn chưa đủ độ bao phủ và chưa hình thành được một khuôn khổ pháp lý tổng thể, liên thông để điều chỉnh toàn bộ các hoạt động liên quan đến BIM [22].

Thứ nhất, hiện chưa có Luật hoặc Nghị định chuyên ngành quy định rõ ràng về quyền, nghĩa vụ, trách nhiệm và cơ chế phối hợp giữa các bên tham gia trong quá trình áp dụng BIM. Điều này dẫn đến tình trạng lúng túng trong việc xác định vai trò của các chủ thể như chủ đầu tư, nhà thầu thiết kế, tư vấn giám sát, đơn vị quản lý vận hành khi triển khai các nhiệm vụ liên quan đến quản lý thông tin theo BIM.

Thứ hai, các quy định liên quan đến tiêu chuẩn kỹ thuật, giao diện dữ liệu, quyền sở hữu dữ liệu, bảo mật thông tin số trong BIM vẫn chưa được ban hành đầy đủ. Điều này làm phát sinh các nguy cơ về mất mát, trùng lặp hoặc xung đột thông tin trong quá trình chia sẻ và khai thác dữ liệu số giữa các bên liên quan, đặc biệt trong giai đoạn chuyển giao từ thiết kế sang thi công và từ thi công sang vận hành.

Thứ ba, sự thiếu đồng bộ giữa các quy định của pháp luật xây dựng với các luật có liên quan như Luật Công nghệ thông tin, Luật An toàn thông tin mạng, Luật Đấu thầu, Luật Đầu tư công, v.v. cũng làm gia tăng rào cản thể chế trong việc triển khai BIM trên thực tế. Việc áp dụng BIM trong đấu thầu, thẩm định, cấp phép xây dựng và nghiệm thu công trình hiện vẫn chưa có quy trình chuẩn hóa, khiến cho các bên thực hiện gặp khó khăn trong việc tích hợp BIM vào các thủ tục hành chính.

Tóm lại, sự thiếu vắng một khung pháp lý đầy đủ, rõ ràng và đồng bộ là một trong những nguyên nhân then chốt khiến cho việc ứng dụng BIM tại Việt Nam chưa đạt được hiệu quả như kỳ vọng. Điều này đòi hỏi cơ quan quản lý nhà nước cần sớm ban hành các văn bản pháp lý chuyên sâu, đồng thời rà soát và điều chỉnh hệ thống quy định hiện hành để tạo hành lang pháp lý thuận lợi cho việc áp dụng BIM trong toàn bộ vòng đời của dự án xây dựng.

4.2. Thiếu cơ quan điều phối và hỗ trợ triển khai BIM

Bên cạnh những hạn chế về khung pháp lý, một thách thức quan trọng khác cản trở việc triển khai hiệu quả BIM tại Việt Nam là sự thiếu vắng một cơ quan chuyên trách làm đầu mối điều phối và hỗ trợ thực thi các chính sách liên quan đến BIM trên phạm vi quốc gia. Trong khi tại nhiều quốc gia tiên tiến như Anh, Singapore hay Hàn Quốc, việc áp dụng BIM được hỗ trợ bởi các tổ chức nhà nước chuyên trách như UK BIM Alliance, Building and Construction Authority (BCA), hay KICT (Korea Institute of Civil Engineering and Building Technology), thì tại Việt Nam, vai trò điều phối này hiện vẫn chưa được phân công rõ ràng. Hiện nay, mặc dù Bộ Xây dựng là cơ quan chủ quản ban hành các chính sách về BIM, nhưng chưa có đơn vị trực thuộc hoặc tổ chức chuyên biệt có chức năng tổng hợp, giám sát, đánh giá, và hỗ trợ triển khai BIM ở cấp quốc gia. Sự phân tán về chức năng giữa các cục, vụ thuộc Bộ dẫn đến thiếu tính thống nhất trong chỉ đạo và điều phối, từ đó ảnh hưởng tới hiệu quả triển khai tại các địa phương, cũng như làm chậm quá trình phổ cập và đào tạo BIM trên diện rộng. Ngoài ra, các cơ quan địa phương như Sở Xây dựng, mặc dù đã ban hành một số hướng dẫn triển khai BIM trong phạm vi tỉnh/thành (ví dụ tại Đà Nẵng), nhưng phần lớn vẫn gặp khó khăn do thiếu nguồn lực, thiếu kinh nghiệm và không có cơ sở dữ liệu chia sẻ để giám sát, kiểm tra và đánh giá việc áp dụng BIM. Các doanh nghiệp, đặc biệt là các đơn vị tư vấn và nhà thầu nhỏ và vừa, cũng thiếu kênh hỗ trợ kỹ thuật và tư vấn chuyên môn để tiếp cận và triển khai BIM một cách đúng đắn. Hệ quả là, trong thực tế triển khai, các chủ thể trong chuỗi giá trị xây dựng thường lúng túng trong việc tuân thủ các quy định kỹ thuật, thiết lập môi trường dữ liệu chung (CDE), xây dựng kế hoạch thực hiện BIM (BEP), hay thiết lập các yêu cầu trao đổi thông tin (EIR). Sự thiếu vắng một cơ quan đầu mối không chỉ làm suy giảm hiệu quả của các chính sách hiện hành mà còn ảnh hưởng tiêu cực đến sự tin tưởng và sẵn sàng áp dụng BIM của các doanh nghiệp trong ngành.

Do đó, cần thiết phải thành lập một đơn vị chuyên trách cấp quốc gia có chức năng điều phối tổng thể, kiểm tra, hướng dẫn kỹ thuật và cung cấp cơ sở dữ liệu về BIM. Đơn vị này cũng nên đóng vai trò cầu nối giữa chính phủ, doanh nghiệp và cơ sở đào tạo để bảo đảm sự đồng bộ trong triển khai và cập nhật chính sách, công nghệ, cũng như hỗ trợ doanh nghiệp từng bước chuyển đổi số hiệu quả thông qua BIM.

4.3. Hạn chế trong đào tạo và phát triển nguồn nhân lực

Nguồn nhân lực đóng vai trò then chốt trong việc triển khai hiệu quả BIM, bởi tính chất liên ngành và yêu cầu kỹ thuật cao của công nghệ này đòi hỏi đội ngũ cán bộ tham gia phải có kiến thức tổng hợp và kỹ năng chuyên môn sâu rộng. Tuy nhiên, tại Việt Nam, tình trạng thiếu hụt nhân lực chất lượng cao về BIM đang là một trong những thách thức nghiêm trọng nhất, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng ứng dụng và phổ cập BIM trong toàn ngành xây dựng. Theo các khảo sát gần đây do Bộ Xây dựng và một số tổ chức nghề nghiệp tiến hành, phần lớn các doanh nghiệp xây dựng, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ và vừa, không có đội ngũ chuyên trách về BIM. Việc sử dụng phần mềm BIM thường được giới hạn trong phạm vi mô hình hóa 3D cơ bản, thiếu sự phối hợp đa ngành, và gần như chưa có ứng dụng các chức năng nâng cao như lập kế hoạch thi công 4D, kiểm soát chi phí 5D, hay quản lý vòng đời công trình 6D. Một nguyên nhân quan trọng là do đội ngũ kỹ sư, kiến trúc sư và cán bộ quản lý dự án chưa được đào tạo bài bản và hệ thống về BIM.

Tại các cơ sở giáo dục đại học, mặc dù một số trường kỹ thuật lớn đã bước đầu đưa BIM vào chương trình giảng dạy, nhưng nội dung còn phân tán, chủ yếu giới thiệu tổng quan hoặc tích hợp trong các môn học khác, chưa xây dựng được chương trình đào tạo chính quy, chuyên sâu và cập nhật theo chuẩn quốc tế. Đồng thời, các giảng viên có trình độ chuyên môn cao về BIM còn rất hạn chế, dẫn đến chất lượng đào tạo không đồng đều giữa các cơ sở. Cũng chưa có hệ thống chứng chỉ hành nghề BIM mang tính quốc gia hoặc công nhận quốc tế, khiến cho việc xác định năng lực của người lao động trong lĩnh vực này gặp nhiều khó khăn.

Ngoài ra, các chương trình đào tạo ngắn hạn, bồi dưỡng kỹ năng BIM cho lực lượng đang làm việc trong ngành cũng chưa được tổ chức rộng rãi. Phần lớn các khóa đào tạo hiện nay được thực hiện bởi các tổ chức tư nhân hoặc các doanh nghiệp phần mềm, chủ yếu tập trung vào việc sử dụng công cụ kỹ thuật cụ thể mà chưa chú trọng đến tư duy hệ thống, quy trình làm việc theo tiêu chuẩn ISO 19650 hay khả năng phối hợp thông tin đa ngành.

Tình trạng này nếu không được khắc phục kịp thời sẽ dẫn đến nguy cơ phát triển lệch pha giữa chính sách và thực tiễn triển khai BIM. Do đó, việc xây dựng và thực thi một chiến lược phát triển nguồn nhân lực BIM toàn diện, bao gồm đào tạo chính quy trong các trường đại học, bồi dưỡng chuyên môn cho đội ngũ hiện hữu và xây dựng hệ thống đánh giá, cấp chứng chỉ hành nghề BIM là hết sức cấp thiết trong giai đoạn hiện nay.

4.4. Chi phí đầu tư ban đầu cao

Một rào cản phổ biến trong quá trình áp dụng BIM tại Việt Nam, đặc biệt đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa, là chi phí đầu tư ban đầu lớn. Việc chuyển đổi từ mô hình thiết kế, thi công truyền thống sang hệ thống làm việc tích hợp theo BIM đòi hỏi các tổ chức phải thực hiện đồng thời nhiều khoản đầu tư, bao gồm chi phí phần mềm bản quyền, phần cứng chuyên dụng, đào tạo nhân sự, và điều chỉnh quy trình nội bộ. Những chi phí này thường được đánh giá là vượt quá khả năng chi trả của nhiều đơn vị, nhất là trong bối cảnh biên lợi nhuận trong ngành xây dựng đang chịu nhiều áp lực.

Trước hết, các phần mềm BIM phổ biến như Autodesk Revit, Navisworks, ArchiCAD, Tekla Structures, Solibri, v.v., đều yêu cầu giấy phép sử dụng có chi phí cao và tái cấp hằng năm. Bên cạnh đó, để đáp ứng yêu cầu xử lý mô hình số lớn và tích hợp đa chiều, các doanh nghiệp phải đầu tư vào hệ thống máy tính cấu hình cao, server lưu trữ dữ liệu và hệ thống mạng nội bộ đạt chuẩn để bảo đảm tốc độ và bảo mật trong môi trường dữ liệu chung (CDE). Ngoài ra, chi phí đào tạo và thuê chuyên gia triển khai BIM cũng là một yếu tố đáng kể. Do hiện nay lực lượng lao động có kỹ năng chuyên sâu về BIM còn khan hiếm, các đơn vị muốn triển khai hiệu quả phải đầu tư thuê chuyên gia tư vấn hoặc gửi nhân sự đi đào tạo chuyên biệt, thường với chi phí cao và thời gian dài. Việc này đặc biệt khó khăn đối với các nhà thầu vừa và nhỏ vốn chỉ hoạt động trong phạm vi địa phương và có ngân sách hạn chế. Hơn nữa, chi phí không chỉ phát sinh trong giai đoạn đầu mà còn kéo dài trong quá trình duy trì và cập nhật hệ thống. Mỗi lần nâng cấp phần mềm, thay đổi định dạng mô hình hay tích hợp công nghệ mới (như Internet vạn vật – IoT, trí tuệ nhân tạo – AI trong vận hành công trình), các tổ chức lại phải thực hiện các điều chỉnh đồng bộ trong quy trình và hạ tầng kỹ thuật, kéo theo phát sinh chi phí liên tục. Mặc dù về lâu dài BIM được chứng minh là giúp tiết kiệm chi phí nhờ phát hiện xung đột thiết kế, giảm thiểu công việc làm lại, và rút ngắn thời gian thi công, song khả năng hoàn vốn chỉ được ghi nhận rõ ràng ở các dự án có quy mô lớn, chu kỳ đầu tư dài và yêu cầu kỹ thuật phức tạp. Trong khi đó, các dự án quy mô vừa và nhỏ, chiếm phần lớn thị phần xây dựng tại Việt Nam, lại ít có động lực đầu tư vào BIM do chi phí ban đầu lớn nhưng hiệu quả kinh tế chưa rõ ràng trong ngắn hạn.

Do đó, để thúc đẩy việc áp dụng BIM một cách rộng rãi và bền vững, cần có các chính sách hỗ trợ tài chính từ phía Nhà nước, chẳng hạn như ưu đãi thuế, hỗ trợ vay vốn, đồng tài trợ đào tạo hoặc cung cấp nền tảng phần mềm quốc gia miễn phí hoặc chi phí thấp cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Những hỗ trợ này sẽ góp phần làm giảm gánh nặng chi phí ban đầu, từ đó khuyến khích các chủ thể trong ngành mạnh dạn chuyển đổi sang mô hình xây dựng theo BIM.

4.5. Thiếu cơ chế khuyến khích và hỗ trợ doanh nghiệp

Việc triển BIM đòi hỏi không chỉ các điều kiện kỹ thuật và nhân lực nội tại của doanh nghiệp mà còn phụ thuộc vào mức độ hỗ trợ và khuyến khích từ phía nhà nước. Tuy nhiên, hiện nay tại Việt Nam vẫn chưa có một hệ thống chính sách đủ mạnh và đồng bộ nhằm thúc đẩy các doanh nghiệp, đặc biệt là khu vực tư nhân và các doanh nghiệp vừa và nhỏ, chủ động đầu tư và áp dụng BIM một cách toàn diện trong các hoạt động xây dựng.

Thứ nhất, các chính sách hiện hành chủ yếu mang tính định hướng và quy định bắt buộc đối với các dự án sử dụng vốn nhà nước, mà chưa mở rộng sang cơ chế khuyến khích áp dụng BIM trong khu vực tư nhân. Các doanh nghiệp ngoài quốc doanh, dù chiếm tỷ trọng lớn trong ngành xây dựng, hiện vẫn chưa được hưởng các ưu đãi về tài chính, thuế, tín dụng hoặc tiếp cận vốn ưu đãi để đầu tư ứng dụng BIM. Điều này làm giảm động lực đổi mới công nghệ và chuyển đổi số của khu vực tư nhân – vốn có vai trò chủ lực trong nền kinh tế thị trường.

Thứ hai, chưa có các chương trình hỗ trợ kỹ thuật quy mô lớn từ phía Nhà nước để giúp doanh nghiệp tiếp cận và triển khai BIM, chẳng hạn như: hỗ trợ đào tạo, cung cấp phần mềm dùng chung, xây dựng hệ thống tài nguyên số mở (open data), hay chia sẻ mô hình mẫu (template) theo chuẩn quốc gia. Việc thiếu những nền tảng cơ bản này khiến các doanh nghiệp phải tự mày mò triển khai với chi phí cao và độ rủi ro lớn, từ đó làm gia tăng khoảng cách giữa chính sách và thực tiễn áp dụng.

Thứ ba, hoạt động truyền thông, tuyên truyền và phổ biến lợi ích của BIM trong cộng đồng doanh nghiệp còn yếu và thiếu tính hệ thống. Đa số các doanh nghiệp, đặc biệt là ở cấp địa phương, chưa có nhận thức đầy đủ về vai trò và lợi ích kinh tế dài hạn của BIM. Tình trạng này dẫn đến tâm lý e ngại thay đổi và duy trì mô hình hoạt động truyền thống, mặc dù hiệu quả của BIM đã được chứng minh trong nhiều trường hợp điển hình.

Hơn nữa, các chương trình thí điểm ứng dụng BIM hiện nay vẫn mang tính cục bộ, chưa được tổng kết, đánh giá bài bản và nhân rộng thành các mô hình mẫu có thể tham khảo và áp dụng đại trà. Việc thiếu đi một hệ sinh thái hỗ trợ toàn diện, từ chính sách tài chính đến hỗ trợ kỹ thuật và công cụ triển khai, khiến cho quá trình chuyển đổi sang BIM ở các doanh nghiệp diễn ra chậm chạp và thiếu nhất quán. Do đó, để thúc đẩy sự tham gia chủ động của khu vực doanh nghiệp trong triển khai BIM, Nhà nước cần xây dựng và ban hành các cơ chế khuyến khích cụ thể và thiết thực, chẳng hạn như: ưu đãi thuế cho chi phí đầu tư vào BIM, quỹ hỗ trợ chuyển đổi số trong xây dựng, trung tâm tư vấn BIM quốc gia, hoặc các chương trình đồng hành cùng doanh nghiệp áp dụng BIM theo từng cấp độ. Đây là các giải pháp mang tính chiến lược nhằm khơi thông điểm nghẽn thể chế và tạo động lực cho cộng đồng doanh nghiệp tham gia sâu rộng vào quá trình hiện đại hóa ngành xây dựng thông qua BIM.

4.6. Thiếu tiêu chuẩn và hướng dẫn kỹ thuật cụ thể

Một trong những nền tảng quan trọng bảo đảm sự thống nhất và hiệu quả trong việc triển khai BIM là hệ thống tiêu chuẩn kỹ thuật và các hướng dẫn thực hành cụ thể. Tuy nhiên, tại Việt Nam, hệ thống tiêu chuẩn về BIM hiện vẫn đang trong quá trình xây dựng và hoàn thiện, dẫn đến tình trạng thiếu đồng bộ, không nhất quán và khó áp dụng trong thực tiễn. Tính đến thời điểm hiện tại, các tiêu chuẩn quốc gia TCVN về BIM vẫn chủ yếu ở dạng dự thảo, như TCVN XXXXX-1:202X và TCVN XXXXX-2:202X – được xây dựng dựa trên tiêu chuẩn quốc tế ISO 19650 phần 1 và phần 2. Mặc dù các tài liệu này cung cấp khung lý thuyết và nguyên tắc cơ bản về quản lý thông tin dự án sử dụng BIM, nhưng chưa được chính thức ban hành và phổ biến rộng rãi trong cộng đồng chuyên môn, đặc biệt là các đơn vị tư vấn thiết kế và nhà thầu thi công ở cấp địa phương. Việc thiếu các văn bản pháp lý có tính ràng buộc làm cho quá trình tiêu chuẩn hóa bị chậm trễ và không đồng bộ giữa các bên tham gia dự án. Bên cạnh đó, Việt Nam cũng chưa xây dựng được hệ thống mã hóa, phân loại và cấu trúc thông tin thống nhất dùng cho toàn ngành, như hệ thống Uniclass hay OmniClass ở các quốc gia tiên tiến. Việc này dẫn đến khó khăn trong việc trao đổi dữ liệu, tích hợp thông tin giữa các phần mềm và hệ thống quản lý, đặc biệt là trong môi trường dữ liệu chung (CDE) yêu cầu khả năng tương tác cao giữa các mô hình thông tin. Ngoài ra, các hướng dẫn kỹ thuật cụ thể phục vụ triển khai BIM ở từng giai đoạn của dự án – từ lập kế hoạch, thiết kế, thi công đến vận hành – hiện chưa được xây dựng đầy đủ. Các tài liệu như hướng dẫn lập Kế hoạch thực hiện BIM (BEP), Yêu cầu trao đổi thông tin (EIR), quản lý mô hình số, kiểm tra và nghiệm thu dữ liệu BIM… phần lớn vẫn đang được tham khảo từ các nguồn nước ngoài hoặc do các đơn vị tự xây dựng theo nhu cầu nội bộ, dẫn đến sự không thống nhất trong thực hành và tiềm ẩn rủi ro về chất lượng thông tin. Tình trạng này không chỉ gây khó khăn cho các doanh nghiệp trong quá trình áp dụng BIM mà còn ảnh hưởng đến công tác thẩm định, phê duyệt và nghiệm thu công trình của các cơ quan quản lý nhà nước, do thiếu tiêu chí rõ ràng để đánh giá tính hợp lệ và đầy đủ của mô hình thông tin [19,23].

Để khắc phục vấn đề trên, cần sớm hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn quốc gia về BIM, trong đó quy định rõ các yêu cầu về cấu trúc dữ liệu, quy trình sản xuất, kiểm soát và trao đổi thông tin, cũng như các mẫu biểu kỹ thuật tương ứng với từng giai đoạn của dự án. Việc này cần được thực hiện đồng bộ với việc ban hành hướng dẫn kỹ thuật chi tiết, bảo đảm khả năng áp dụng linh hoạt và hiệu quả trong thực tiễn thi công xây dựng tại Việt Nam. Đồng thời, cần thúc đẩy sự tham gia của các hiệp hội nghề nghiệp, viện nghiên cứu và doanh nghiệp trong quá trình xây dựng và cập nhật các tiêu chuẩn, nhằm bảo đảm tính thực tiễn, khả thi và hội nhập quốc tế của hệ thống tiêu chuẩn BIM quốc gia.

4.7. Thiếu sự phối hợp giữa các bên liên quan

Một yếu tố quan trọng quyết định hiệu quả của việc triển khai BIM là mức độ phối hợp giữa các bên tham gia trong chuỗi giá trị của dự án xây dựng, bao gồm chủ đầu tư, đơn vị tư vấn thiết kế, nhà thầu thi công, đơn vị giám sát, cơ quan quản lý nhà nước, và đơn vị vận hành công trình. Tuy nhiên, trên thực tế tại Việt Nam, sự phối hợp này hiện đang bị đánh giá là yếu và thiếu tính hệ thống, làm giảm đáng kể giá trị của việc ứng dụng BIM trong quản lý thông tin và điều hành dự án.

Trước hết, nguyên nhân chính đến từ sự thiếu hiểu biết đồng đều về BIM giữa các bên. Trong khi một số chủ đầu tư và nhà thầu lớn đã nhận thức rõ lợi ích của BIM và chủ động triển khai, thì nhiều đơn vị tư vấn thiết kế hoặc giám sát vẫn còn duy trì thói quen làm việc theo phương pháp truyền thống, chưa sẵn sàng điều chỉnh quy trình để tích hợp và khai thác dữ liệu từ mô hình BIM. Sự chênh lệch về trình độ kỹ thuật và kinh nghiệm triển khai giữa các bên dẫn đến việc khó xây dựng một quy trình làm việc tích hợp (collaborative workflow), gây lãng phí tiềm năng công nghệ và phát sinh mâu thuẫn trong quá trình phối hợp thực hiện dự án.

Thứ hai, nhiều hợp đồng xây dựng hiện hành chưa quy định rõ ràng trách nhiệm của từng bên trong việc tham gia xây dựng, cập nhật và sử dụng mô hình BIM. Việc không xác lập một cách đầy đủ các nội dung liên quan đến quản lý thông tin như yêu cầu trao đổi thông tin (EIR), kế hoạch thực hiện BIM (BEP), quyền truy cập và quyền sở hữu dữ liệu... khiến cho việc phân công nhiệm vụ và kiểm soát chất lượng dữ liệu BIM trở nên mơ hồ và khó thực hiện trên thực tế.

Thứ ba, thiếu môi trường làm việc chung (Common Data Environment - CDE) hiệu quả và được tất cả các bên tuân thủ là một vấn đề lớn. Việc chưa có một hệ thống CDE thống nhất, với các tiêu chuẩn truy cập, phân quyền và kiểm duyệt rõ ràng, khiến cho việc trao đổi thông tin giữa các bên dễ gặp sai sót, chồng chéo hoặc thậm chí thất thoát dữ liệu. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến hiệu quả vận hành mà còn làm giảm tính minh bạch và khả năng kiểm soát trong toàn bộ vòng đời dự án.

Ngoài ra, thiếu cơ chế giám sát, kiểm tra và phản hồi trong quá trình phối hợp cũng làm cho các bên ít có động lực tuân thủ các yêu cầu kỹ thuật và quy trình làm việc chung. Nhiều trường hợp việc cập nhật mô hình BIM không được thực hiện đúng tiến độ hoặc không được đồng bộ giữa các bộ môn, dẫn đến mất tính nhất quán trong dữ liệu, gây khó khăn cho việc thẩm định, phê duyệt và thi công.

Do đó, để nâng cao hiệu quả phối hợp giữa các bên trong triển khai BIM, cần thiết phải thiết lập các cơ chế ràng buộc pháp lý và kỹ thuật rõ ràng trong hợp đồng xây dựng; đồng thời xây dựng quy trình quản lý thông tin liên ngành dựa trên các tiêu chuẩn quốc tế như ISO 19650. Việc phát triển một nền tảng CDE quốc gia, đi kèm với hệ thống quy định truy cập và kiểm soát chất lượng thông tin, cũng là giải pháp quan trọng giúp cải thiện sự phối hợp và đảm bảo tính minh bạch, nhất quán của thông tin trong suốt vòng đời dự án. Để thúc đẩy việc triển khai BIM một cách hiệu quả tại Việt Nam, cần hoàn thiện hành lang pháp lý, thành lập cơ quan điều phối chuyên trách, phát triển nguồn nhân lực, cung cấp hỗ trợ tài chính và kỹ thuật cho doanh nghiệp, xây dựng các tiêu chuẩn và hướng dẫn kỹ thuật cụ thể, cũng như tăng cường sự phối hợp giữa các bên liên quan. Những biện pháp này sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho việc áp dụng BIM, góp phần nâng cao chất lượng và hiệu quả trong ngành xây dựng.

5. Thực trạng và định hướng triển khai tại Đà Nẵng

5.1. Thực trạng triển khai BIM

Thành phố Đà Nẵng, với vai trò là một trong những đô thị trọng điểm của khu vực miền Trung Việt Nam và định hướng phát triển thành "thành phố thông minh" giai đoạn 2025–2030, đã chủ động triển khai BIM như một giải pháp chiến lược nhằm hiện đại hóa ngành xây dựng, nâng cao năng lực quản lý đầu tư và cải thiện chất lượng công trình xây dựng. Đặc biệt, Đà Nẵng là một trong những địa phương tiên phong tại Việt Nam ban hành các văn bản hướng dẫn cụ thể về ứng dụng BIM trong các dự án đầu tư xây dựng.

Trong những năm gần đây, thành phố đã ban hành nhiều chính sách và văn bản hướng dẫn nhằm thúc đẩy việc áp dụng BIM trên địa bàn. Đáng chú ý, ngày 29 tháng 5 năm 2025, Sở Xây dựng Đà Nẵng đã ban hành Hướng dẫn áp dụng BIM trong công trình xây dựng, quy định rõ quy trình thực hiện, nội dung và thành phần hồ sơ khi áp dụng BIM, đồng thời nhấn mạnh vai trò của BIM trong việc nâng cao chất lượng thiết kế, tăng cường trao đổi thông tin giữa các bên liên quan, và hỗ trợ hiệu quả trong các giai đoạn thi công, nghiệm thu, cũng như quản lý vận hành công trình.

Song song với các nỗ lực về chính sách, thành phố còn chú trọng công tác tuyên truyền, đào tạo. Ngày 30 tháng 9 năm 2023, Sở Xây dựng Đà Nẵng đã tổ chức chương trình phổ biến và tập huấn về BIM, nhằm hỗ trợ các bên liên quan tiếp cận, trao đổi kinh nghiệm và nâng cao năng lực chuyên môn, tạo điều kiện để các đơn vị trên địa bàn triển khai BIM sớm hơn so với lộ trình quốc gia. Việc triển khai BIM tại Đà Nẵng cũng nằm trong khuôn khổ lộ trình chung theo Quyết định số 258/QĐ-TTg ngày 17 tháng 3 năm 2023 của Thủ tướng Chính phủ, theo đó BIM được áp dụng bắt buộc đối với các công trình cấp I và cấp đặc biệt sử dụng vốn đầu tư công từ năm 2023, và sẽ mở rộng áp dụng bắt buộc cho các công trình cấp II từ năm 2025.

Kết quả khảo sát thực tế tại các doanh nghiệp trên địa bàn (Bảng 2) cho thấy mức độ triển khai BIM hiện vẫn còn chưa đồng đều giữa các nhóm doanh nghiệp. Tỷ lệ áp dụng BIM cao nhất ghi nhận ở nhóm chủ đầu tư (70%) và đơn vị tư vấn thiết kế (60%), phản ánh vai trò tiên phong của các khối này trong việc thúc đẩy đổi mới công nghệ. Ngược lại, nhóm nhà thầu thi công có tỷ lệ áp dụng thấp hơn (40%), trong khi nhóm quản lý, vận hành hiện mới chỉ có 20% doanh nghiệp từng triển khai BIM. Tính chung toàn bộ mẫu khảo sát, tỷ lệ doanh nghiệp đã từng triển khai BIM đạt 52%, cho thấy mặc dù đã có những bước tiến tích cực, quá trình ứng dụng BIM vẫn cần được tiếp tục đẩy mạnh, đặc biệt ở các khâu thi công và quản lý vận hành.

Nhìn chung, các nỗ lực chủ động của Đà Nẵng trong việc thúc đẩy ứng dụng BIM thể hiện cam kết mạnh mẽ của chính quyền thành phố đối với tiến trình chuyển đổi số trong ngành xây dựng. Đà Nẵng đang hướng tới xây dựng một hệ sinh thái BIM đồng bộ, tạo nền tảng cho việc nâng cao năng lực quản lý dự án, tối ưu hóa quy trình thiết kế và thi công, và cải thiện hiệu quả vận hành công trình. Những kinh nghiệm và mô hình triển khai tại Đà Nẵng có thể trở thành tài liệu tham khảo giá trị cho các địa phương khác trong lộ trình hiện thực hóa mục tiêu ứng dụng BIM trên toàn quốc.

Bảng 2. Tình hình triển khai BIM tại các doanh nghiệp ở Đà Nẵng

Nhận xét: Tỷ lệ áp dụng BIM còn chưa đồng đều, khối thiết kế & chủ đầu tư tiên phong hơn.

Các văn bản định hướng và hướng dẫn triển khai:

Ngày 28 tháng 5 năm 2025, Sở Xây dựng thành phố Đà Nẵng đã ban hành Quyết định số 452/QĐ-SXD về việc hướng dẫn lập, thẩm tra và thẩm định hồ sơ áp dụng BIM đối với các dự án đầu tư xây dựng. Quyết định này dựa trên nền tảng pháp lý từ Quyết định số 258/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ và các văn bản hướng dẫn của Bộ Xây dựng như Quyết định số 347/QĐ-BXD và 348/QĐ-BXD năm 2021. Văn bản đã cụ thể hóa các nội dung yêu cầu triển khai BIM đối với từng giai đoạn của dự án, đồng thời quy định trách nhiệm của các bên liên quan trong việc xây dựng kế hoạch thực hiện BIM (BEP), hồ sơ yêu cầu trao đổi thông tin (EIR), cũng như việc quản lý, kiểm tra và lưu trữ mô hình BIM trong môi trường dữ liệu chung (CDE). Trước đó, ngày 30 tháng 12 năm 2024, Sở Xây dựng cũng đã ban hành văn bản số 10800/SXD-QLHDXD, phổ biến lộ trình áp dụng BIM theo Quyết định 258/QĐ-TTg. Theo đó, từ năm 2025, tất cả các công trình cấp II trở lên sử dụng vốn đầu tư công trên địa bàn thành phố sẽ bắt buộc triển khai BIM, đồng thời khuyến khích các dự án sử dụng vốn ngoài ngân sách sớm tiếp cận và áp dụng công nghệ này. Văn bản này đóng vai trò như một kế hoạch hành động cụ thể, cho thấy sự quyết tâm và tính tiên phong của Đà Nẵng trong việc chuyển đổi số ngành xây dựng.

Các hoạt động thực tiễn và kết quả bước đầu:

Bên cạnh việc ban hành các chính sách, thành phố Đà Nẵng đã tổ chức nhiều hội thảo chuyên đề và chương trình đào tạo nhằm nâng cao nhận thức và năng lực triển khai BIM cho các cơ quan quản lý, chủ đầu tư và doanh nghiệp xây dựng. Tiêu biểu là Hội thảo “Ứng dụng công nghệ BIM cho chuyển đổi số trong ngành xây dựng tại Đà Nẵng” tổ chức tháng 12/2024, thu hút đông đảo chuyên gia, nhà khoa học và doanh nghiệp tham dự.

Từ năm 2023, Đà Nẵng đã triển khai thí điểm BIM tại bốn dự án cấp II sử dụng vốn đầu tư công, gồm: Trung tâm Y tế quận Ngũ Hành Sơn, Khu lưu trữ Trung tâm Hành chính thành phố, cụm nút giao thông Lê Thanh Nghị – Cách Mạng Tháng Tám – Thăng Long, và Trường Tiểu học Lê Kim Lăng (giai đoạn 2). Việc áp dụng BIM từ giai đoạn nghiên cứu khả thi và thiết kế xây dựng đã giúp nâng cao độ chính xác và hiệu quả quản lý dự án. Ngoài ra, một số công trình tư nhân cũng đã ứng dụng BIM, như Tòa nhà Viettel Đà Nẵng, Trụ sở Công ty CP Thủy điện A Vương, Khu căn hộ cao cấp của BNC LAND, và đặc biệt là Trạm biến áp 220kV Hải Châu, công trình đầu tiên tại Đà Nẵng kết hợp BIM và công nghệ GIS trong thiết kế hạ tầng kỹ thuật.

Quá trình triển khai BIM hiện vẫn gặp thách thức như: thiếu tiêu chuẩn và hướng dẫn kỹ thuật cụ thể, nguồn nhân lực hạn chế, và chi phí đầu tư ban đầu cao. Để khắc phục, Sở Xây dựng Đà Nẵng đã phối hợp với Trường Đại học Bách khoa – Đại học Đà Nẵng tổ chức đào tạo và nâng cao năng lực triển khai BIM; đồng thời xây dựng mô hình kiến trúc tổng thể cho hệ thống ứng dụng công nghệ, kết hợp BIM, GIS, AI và viễn thám (RS) trong quản lý, thẩm định và cấp phép xây dựng. Những nỗ lực này khẳng định vai trò tiên phong của Đà Nẵng trong ứng dụng BIM, góp phần nâng cao chất lượng và hiệu quả của ngành xây dựng, hướng tới mục tiêu trở thành thành phố thông minh và hiện đại.

5.2. Thách thức

Mặc dù đã đạt được những kết quả tích cực, quá trình triển khai BIM tại thành phố Đà Nẵng vẫn đối mặt với nhiều thách thức. Những khó khăn này không chỉ liên quan đến khía cạnh kỹ thuật mà còn gắn với các yếu tố về nguồn nhân lực, tài chính và hành lang pháp lý. Một trong những thách thức chủ yếu là thiếu hụt nguồn nhân lực chất lượng cao. Đội ngũ kỹ sư và chuyên gia BIM trên địa bàn còn hạn chế, đặc biệt trong các doanh nghiệp nhỏ và vừa, dẫn đến sự không đồng đều về năng lực triển khai giữa các dự án. Chi phí đầu tư ban đầu cao cho phần mềm, phần cứng và đào tạo cũng là một rào cản đáng kể, nhất là khi quy trình đầu tư công hiện hành chưa hỗ trợ linh hoạt cho các khoản đầu tư đồng bộ này. Ngoài ra, việc thiếu tiêu chuẩn và hướng dẫn kỹ thuật cụ thể về BIM làm gia tăng tính không nhất quán giữa các dự án. Một số vấn đề pháp lý, như quyền sở hữu trí tuệ mô hình BIM, bảo mật dữ liệu, và phân định trách nhiệm giữa các bên, hiện chưa được làm rõ. Về nhận thức, không ít đơn vị vẫn coi BIM đơn thuần là công cụ bóc tách khối lượng, thay vì một phương thức quản lý tích hợp vòng đời công trình, dẫn đến việc ứng dụng thiếu chiều sâu và chiến lược dài hạn.

5.3. Định hướng và giải pháp triển khai BIM

Trong giai đoạn 2025–2030, thành phố Đà Nẵng đặt mục tiêu tiếp tục mở rộng ứng dụng BIM sang các lĩnh vực hạ tầng kỹ thuật, nhà ở xã hội và các dự án PPP, nhằm lan tỏa hiệu quả công nghệ BIM vào các lĩnh vực có tác động trực tiếp đến phát triển đô thị bền vững.

Song song, thành phố chú trọng hợp tác với viện nghiên cứu, trường đại học và tổ chức quốc tế để phát triển nguồn nhân lực BIM chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu chuyển đổi số ngành xây dựng. Xây dựng đội ngũ chuyên gia BIM có trình độ cao được xem là yếu tố then chốt cho sự thành công của chiến lược này. Một mục tiêu chiến lược quan trọng là xây dựng nền tảng dữ liệu số ngành xây dựng, tích hợp với hệ thống quản lý đô thị thông minh, trong đó BIM đóng vai trò hạt nhân hỗ trợ quy hoạch, thiết kế, thi công, vận hành và bảo trì công trình. Thành phố cũng dự kiến thiết lập hệ thống tiêu chí đánh giá năng lực BIM, cơ chế lựa chọn nhà thầu dựa trên năng lực BIM, và phát triển bộ tiêu chuẩn kỹ thuật BIM phù hợp với thực tiễn địa phương, đồng bộ với tiêu chuẩn quốc gia và quốc tế. Theo Quyết định số 258/QĐ-TTg (17/3/2023), từ năm 2025 việc áp dụng BIM sẽ trở thành bắt buộc đối với các công trình cấp II trở lên sử dụng vốn đầu tư công và PPP. Để chủ động chuẩn bị, Đà Nẵng đã xây dựng cơ sở dữ liệu số hóa và hệ thống quản lý thông tin dự án trên nền tảng GIS, tích hợp với hệ thống một cửa và các nền tảng quản lý liên quan.

Sở Xây dựng Đà Nẵng cũng đề xuất xây dựng mô hình kiến trúc tổng thể cho hệ thống ứng dụng công nghệ trong quản lý xây dựng theo ba giai đoạn: (1) xây dựng cơ sở dữ liệu số phục vụ thẩm định, cấp phép, quản lý dự án trên nền tảng GIS; (2) mở rộng quản lý toàn bộ quy trình thẩm định và cấp phép trên nền tảng bản đồ số tích hợp đồng bộ; (3) tích hợp BIM với GIS, AI, và viễn thám (RS) để nâng cao hiệu quả quản lý, thẩm định và cấp phép xây dựng.

Với tầm nhìn chiến lược và các hành động cụ thể, Đà Nẵng đang từng bước xây dựng nền tảng vững chắc cho triển khai BIM trên diện rộng. Kết quả này không chỉ góp phần phát triển ngành xây dựng bền vững tại địa phương, mà còn là mô hình tham chiếu có giá trị cho các địa phương khác trong tiến trình hiện đại hóa ngành xây dựng và thực hiện chuyển đổi số quốc gia.

5.4. Đề xuất giải pháp

Nhằm thúc đẩy hiệu quả và mở rộng phạm vi ứng dụng BIM trong ngành xây dựng Việt Nam, cần triển khai một chiến lược tổng thể với các nhóm giải pháp đồng bộ về thể chế, công nghệ, nguồn nhân lực và hợp tác đa phương. Các giải pháp này không chỉ nhằm khắc phục các rào cản hiện hữu mà còn tạo lập nền tảng cho việc ứng dụng BIM một cách bền vững, đáp ứng yêu cầu phát triển hiện đại hóa ngành xây dựng. Trong bối cảnh đó, thành phố Đà Nẵng cần áp dụng một cách tiếp cận toàn diện, bao gồm tăng cường năng lực thể chế, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, hỗ trợ doanh nghiệp trong quá trình chuyển đổi công nghệ, xây dựng hệ thống dữ liệu tích hợp, và tạo dựng môi trường hợp tác hiệu quả giữa khu vực công và tư nhân. Các nội dung cụ thể như sau:

5.4.1 Hoàn thiện hành lang pháp lý và tiêu chuẩn kỹ thuật

Một trong những thách thức chính đối với việc triển khai BIM tại Đà Nẵng là sự thiếu đồng bộ và chưa hoàn thiện của hệ thống văn bản pháp lý và tiêu chuẩn kỹ thuật. Việc nghiên cứu, ban hành hướng dẫn của Sở Xây dựng Đà Nẵng hiện nay là cần thiết, hy vọng với quy định này sẽ góp phần đẩy mạnh áp dụng, nâng cao hiệu quả sử dụng BIM trong các tổ chức, đơn vị, dự án, công trình xây dựng trên địa bàn thành phố thời gian đến.

5.4.2 Tăng cường đào tạo và phát triển nguồn nhân lực

Nguồn nhân lực thành thạo về BIM tại Đà Nẵng hiện còn hạn chế cả về số lượng và chất lượng. Do đó, cần thiết lập các chương trình đào tạo có chiều sâu, phù hợp với từng nhóm đối tượng như cán bộ quản lý, kỹ sư, kiến trúc sư, và sinh viên các ngành xây dựng. Việc tăng cường hợp tác giữa các cơ sở đào tạo, doanh nghiệp và cơ quan quản lý nhà nước trong phát triển và thực hiện các chương trình đào tạo sẽ đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo đội ngũ nhân sự đạt trình độ chuẩn quốc tế.

5.4.3 Hỗ trợ tài chính và kỹ thuật cho doanh nghiệp

Việc ứng dụng BIM đòi hỏi nguồn đầu tư đáng kể cho phần mềm, phần cứng và đào tạo nguồn nhân lực, điều này gây khó khăn đặc biệt đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Để giảm thiểu rào cản tài chính, cần xây dựng các chính sách hỗ trợ cụ thể như ưu đãi thuế, tín dụng ưu đãi, và các chương trình tư vấn kỹ thuật, qua đó khuyến khích và tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp trong quá trình tiếp cận và ứng dụng BIM. Đà Nẵng đã ban hành Nghị quyết số 35/2024/NQ-HĐND về hỗ trợ đổi mới công nghệ, tạo hành lang pháp lý thuận lợi giúp doanh nghiệp tăng thêm điều kiện để đổi mới công nghệ.

5.4.4 Thúc đẩy hợp tác công – tư

Hợp tác giữa khu vực công và tư nhân đóng vai trò quan trọng trong việc mở rộng ứng dụng BIM. Chính phủ cần ban hành các quy định cụ thể về việc tích hợp BIM trong các dự án công và mô hình hợp tác công – tư (PPP), đồng thời khuyến khích doanh nghiệp tư nhân tham gia vào quá trình chuyển giao và nội địa hóa các giải pháp công nghệ BIM tiên tiến. Các chương trình đào tạo và hội thảo liên ngành giữa khu vực công và tư sẽ góp phần nâng cao nhận thức và năng lực ứng dụng BIM cho các bên liên quan.

5.4.5 Triển khai các dự án thí điểm và đánh giá hiệu quả

Việc triển khai các dự án thí điểm có ý nghĩa quan trọng nhằm thử nghiệm thực tiễn, rút ra các bài học kinh nghiệm và hoàn thiện quy trình áp dụng BIM. Các dự án thí điểm nên được lựa chọn đa dạng về quy mô và loại hình công trình để đảm bảo tính đại diện và khả năng khái quát. Sau khi thực hiện, cần tiến hành đánh giá toàn diện về hiệu quả kỹ thuật, kinh tế và quản lý, từ đó tổng kết, phổ biến kinh nghiệm và đề xuất các giải pháp cải tiến cho việc triển khai BIM trên diện rộng. CDC Đà Nẵng là một trong những đơn vị tư vấn thiết kế Hạng I hàng đầu của Việt Nam ứng dụng Mô hình thông tin xây dựng (BIM) vào trong quy trình thiết kế, đã được chọn là đơn vị tư vấn chính của dự án thí điểm BIM Quốc Gia số 20.

5.4.6 Xây dựng hệ thống dữ liệu và nền tảng chia sẻ thông tin

Một điều kiện tiên quyết để triển khai BIM hiệu quả là xây dựng các nền tảng dữ liệu tích hợp và hệ thống chia sẻ thông tin giữa các bên tham gia dự án. Các nền tảng này sẽ giúp tối ưu hóa chi phí, tiết kiệm thời gian và tăng cường minh bạch trong quản lý dự án. Cần có sự tham gia chủ động của khu vực công trong việc định hướng và hỗ trợ phát triển các nền tảng này, đồng thời khuyến khích khu vực tư nhân đầu tư và vận hành.

5.4.7 Nâng cao nhận thức và truyền thông về BIM

Nâng cao nhận thức về lợi ích và vai trò chiến lược của BIM trong ngành xây dựng là yếu tố thiết yếu để thúc đẩy ứng dụng công nghệ này. Cần triển khai các chiến dịch truyền thông, hội nghị, hội thảo chuyên đề, và các chương trình phổ biến kiến thức nhằm lan tỏa giá trị của BIM đến toàn bộ hệ sinh thái ngành xây dựng. Hội nghị bàn tròn "Xây dựng cộng đồng BIM Đà Nẵng" được tổ chức tại Trung tâm học liệu, Đại học Bách khoa Đà Nẵng là một ví dụ điển hình cho nỗ lực này.

Thúc đẩy ứng dụng BIM trong ngành xây dựng tại thành phố Đà Nẵng đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý nhà nước, doanh nghiệp và tổ chức đào tạo. Việc hoàn thiện khung pháp lý, phát triển nguồn nhân lực, hỗ trợ tài chính và kỹ thuật, thúc đẩy hợp tác công – tư, triển khai các dự án thí điểm, xây dựng hệ thống dữ liệu tích hợp và nâng cao nhận thức cộng đồng sẽ là các yếu tố then chốt, góp phần hiện đại hóa ngành xây dựng và đáp ứng yêu cầu chuyển đổi số quốc gia.

5.4.8 Lộ trình triển khai BIM qua các giai đoạn

Triển khai BIM ở cấp quốc gia thường được thực hiện theo một lộ trình nhiều giai đoạn, từ khởi đầu đến khi trưởng thành. Mỗi giai đoạn có mục tiêu và hoạt động trọng tâm riêng, nối tiếp nhau một cách chiến lược. Tổng quát, có thể phân chia 4 giai đoạn chính như sau:

1.      Quy hoạch chính sách: Xây dựng nhận thức chung và nền tảng pháp lý cho BIM. Ở giai đoạn này, chính phủ hoạch định chiến lược, ban hành các quyết định hoặc chỉ thị về lộ trình BIM (ví dụ: quyết định của Thủ tướng về bắt buộc áp dụng BIM), đồng thời chọn các cơ quan đầu mối. Các tiêu chuẩn thử nghiệm (dựa trên quốc tế) và hướng dẫn cơ bản được soạn thảo. Mục tiêu là tạo hành lang pháp lý và cam kết ban đầu cho việc ứng dụng BIM trên quy mô quốc gia.

2.      Thử nghiệm (Pilot): Triển khai các dự án thí điểm để thử nghiệm BIM trong thực tiễn. Chính phủ có thể hỗ trợ kinh phí hoặc chỉ định một số dự án công sử dụng BIM để rút kinh nghiệm. Ở giai đoạn này, các bên tiến hành áp dụng BIM ở một số công trình tiêu biểu (đa dạng loại hình, quy mô). Kết thúc giai đoạn, cần đánh giá toàn diện hiệu quả về kỹ thuật, kinh tế, quản lý đạt được, từ đó hiệu chỉnh tiêu chuẩn, quy trình cho phù hợp hơn. Việc tổng kết bài học từ pilot rất quan trọng để thuyết phục cộng đồng và chuẩn bị cho mở rộng.

3.      Triển khai diện rộng: Nhân rộng BIM thành thông lệ chung trong ngành xây dựng. Giai đoạn này thường đi kèm các yêu cầu bắt buộc theo lộ trình (ví dụ: quy định tất cả dự án vốn nhà nước phải áp dụng BIM từ sau năm X, như Việt Nam đang thực hiện. Nhiều tài liệu hướng dẫn chi tiết được ban hành dựa trên kinh nghiệm pilot. Đẩy mạnh đào tạo nguồn nhân lực trên diện rộng; xây dựng các case study điển hình để nhân rộng. Mục tiêu là đưa BIM từ giai đoạn thử nghiệm sang thành chuẩn mực trong mọi dự án: các chủ đầu tư, tư vấn, nhà thầu đều có năng lực triển khai BIM và coi đó là cách làm việc bình thường.

4.      Tích hợp vào vận hành đô thị: Giai đoạn trưởng thành, khi BIM không chỉ ứng dụng ở giai đoạn thiết kế/thi công, mà còn tích hợp vào hệ thống quản lý vận hành công trình và đô thị (hướng tới Digital Twin và thành phố thông minh). Dữ liệu BIM kết nối với hệ thống quản lý bảo trì cơ sở hạ tầng, quản lý đô thị, IoT và các nền tảng số khác để tối ưu hóa vận hành sau xây dựng. Ở giai đoạn này, BIM trở thành một phần của hạ tầng dữ liệu quốc gia, phục vụ lâu dài cho quản lý tài sản công trình. Mục tiêu cao nhất là chuyển đổi số toàn diện ngành xây dựng, trong đó BIM đóng vai trò như xương sống liên kết dữ liệu suốt vòng đời công trình.

Lộ trình trên cần được điều chỉnh linh hoạt tùy điều kiện từng quốc gia. Chẳng hạn, Việt Nam giai đoạn 2017-2020 đã tập trung vào thí điểm BIM (theo Đề án 2016 của Bộ Xây dựng), và nay bước sang giai đoạn triển khai rộng khi có quy định bắt buộc mới ban hành. Tuy nhiên, việc chuyển sang giai đoạn tích hợp vận hành (BIM trong quản lý thành phố thông minh) sẽ đòi hỏi thêm thời gian và nguồn lực. Mỗi giai đoạn cũng cần có cơ chế giám sát, đánh giá để đảm bảo các mục tiêu đặt ra đạt được trước khi chuyển tiếp sang giai đoạn tiếp theo.

6. Kết luận

Việc tích hợp BIM vào ngành xây dựng tại Việt Nam là một bước tiến quan trọng trong lộ trình chuyển đổi số và hiện đại hóa ngành. Nghiên cứu này đã phân tích toàn diện thực trạng triển khai BIM tại Việt Nam, nhận diện các thách thức về thể chế và chính sách, đồng thời đánh giá định hướng chiến lược triển khai BIM với trọng tâm tại thành phố Đà Nẵng.

Kết quả phân tích cho thấy, mặc dù khung chính sách như Quyết định số 258/QĐ-TTg đã tạo nền tảng pháp lý cho việc áp dụng BIM, nhưng quá trình triển khai thực tế vẫn gặp nhiều hạn chế do hệ thống văn bản pháp lý chưa đồng bộ, năng lực chuyên môn còn yếu và thiếu sự hỗ trợ tài chính, kỹ thuật – đặc biệt đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Những thách thức mang tính hệ thống này đòi hỏi một phản ứng tổng thể và đa chiều từ cả cấp trung ương lẫn địa phương.

Thành phố Đà Nẵng nổi bật là địa phương đi đầu trong triển khai thí điểm BIM tại một số dự án đầu tư công, góp phần tạo ra mô hình thực tiễn khả thi để nhân rộng. Những nỗ lực của Đà Nẵng trong đào tạo nhân lực, số hóa hạ tầng quản lý và thúc đẩy phối hợp liên ngành đã cho thấy hiệu quả rõ rệt của BIM trong việc nâng cao tính minh bạch và hiệu quả dự án.

Trên cơ sở đó, nghiên cứu đề xuất một chiến lược toàn diện nhằm thúc đẩy tích hợp BIM, bao gồm: hoàn thiện khung pháp lý, phát triển nguồn nhân lực, thiết lập cơ chế hỗ trợ doanh nghiệp, tăng cường hợp tác công – tư, nhân rộng các dự án thí điểm và xây dựng hệ thống hạ tầng dữ liệu chia sẻ. Những giải pháp này đóng vai trò thiết yếu trong việc tạo lập môi trường thuận lợi cho BIM phát huy tối đa hiệu quả trong quản lý xây dựng và phát triển đô thị bền vững. Tổng thể, việc thể chế hóa BIM trong ngành xây dựng Việt Nam đòi hỏi cam kết lâu dài, sự điều phối chặt chẽ giữa các cấp quản lý và đầu tư chiến lược, nhằm vượt qua các rào cản hiện hữu và khai thác tối đa tiềm năng của đổi mới công nghệ phục vụ cho phát triển quốc gia.

Lời cảm ơn: Bài viết trên có sử dụng dữ liệu thu thập được từ Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng các công trình dân dụng, công nghiệp và hạ tầng kỹ thuật Đà Nẵng; Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng các công trình giao thông và nông nghiệp Đà Nẵng; Ban Quản lý các dự án đầu tư cơ sở hạ tầng ưu tiên TP Đà Nẵng; Công ty TNHH Thiết kế & Xây dựng Uy Vũ; SBS HOUSE; Công ty Cổ phần Tư vấn Thiết kế Xây dựng Đà Nẵng (CDC Đà Nẵng). Công ty TNHH Xây dựng và Nội thất Thiện Quý. Công ty cổ phần tư vấn – xây dựng và đầu tư Quang Nguyễn; Công ty TNHH Thiết kế và Xây dựng KASAI; Công ty cổ phần Không Gian Đẹp – JSC. Tác giả xin chân thành cảm ơn các đơn vị này.

Tài liệu tham khảo

1.      Harmony Advanced Technologies. (2023, August 18). World of BIM Dimensions (3D, 4D, 5D, 6D, 7D, 8D, 9D, 10D). https://www.harmony-at.com/en/blog/bim-dimensions

2.      DHA Engineering. (2024). What is BIM? https://dha-engineering.com/what-is-bim/

3.      Virtual Building Studio. (2023, October 12). BIM Dimensions – 2D, 3D, 4D, 5D, 6D, 7D, 8D: Details and Benefits. https://www.virtualbuildingstudio.com/blog/bim-dimensions-2d-3d-4d-5d-6d-7d-8d/

4.      Neuroject. (2024). What are BIM Dimensions? 3D, 4D, 5D, 6D, 7D, 8D, 9D.  https://neuroject.com/bim-dimensions/

5.      Revizto. (2024. BIM Standards Overview. Different Levels of BIM. BIM Maturity Model. https://revizto.com/en/bim-standards-level-of-information-bim/

6.      Autodesk. (2025). What is a digital twin? Intelligent data models shape the built world. https://www.autodesk.com/design-make/articles/what-is-a-digital-twin

7.      Pinnacle Infotech. (2024). Complete Guide to BIM Maturity Levels. https://pinnacleinfotech.com/complete-guide-to-bim-maturity-levels/

8.      United-BIM. (2019). BIM Maturity Levels Explained: Level 0 | 1 | 2 | 3. https://www.united-bim.com/bim-maturity-levels-explained-level-0-1-2-3/

9.      BibLus. (2022). BIM Maturity Level 1. https://biblus.accasoftware.com/en/bim-maturity-level-1/

10.  British Standards Institution. (2020). BIM - Building Information Modelling - ISO 19650. https://www.bsigroup.com/en-VN/bim---building-information-modelling---iso-19650/

11.  Nguyen, H. T., Shide, K., Ishihara, K., Vu, H. M., Kieu, T. C., & Nguyen, H. T. (2024). Shaping BIM Road Map for Vietnam: Lessons Learned from a Comparison with ISO 19650-2 and Japan BIM Guideline. Malaysian Construction Research Journal, 23(3), 245–263. https://shibaura.elsevierpure.com/en/publications/shaping-bim-road-map-for-vietnam-lessons-learned-from-a-compariso

12.  Autodesk. (2020). ISO 19650, the Common Data Environment, and Autodesk Construction Cloud. https://www.autodesk.com/autodesk-university/article/ISO-19650-Common-Data-Environment-and-Autodesk-Construction-Cloud

13.  Plannerly. (2020). ISO 19650 Explained In Five Minutes. https://plannerly.com/iso-19650-explained-in-five-minutes/

14.  UK BIM Framework. (n.d.). BIM Standards, Guides & Resources. https://ukbimframework.org/faq/

15.  National Institute of Building Sciences. (2023). NBIMS-US™ v4. https://nibs.org/nbims/v4/

16.  PlanRadar. (2023). BIM in the US: What the Data Says. https://www.planradar.com/us/bim-in-the-us/

17.  Daiwa House. (n.d.). Construction Innovation “D's BIM”. https://www.daiwahouse.com/English/innovation/soh/vol11/

18.  Báo Chính Phủ. (2023). Lộ trình áp dụng mô hình thông tin công trình (BIM) trong hoạt động xây dựng. https://baochinhphu.vn

19.  Eastman, C., Teicholz, P., Sacks, R., & Liston, K. (2011). BIM Handbook: A Guide to Building Information Modeling. John Wiley & Sons.

20.  Môi Trường Xây Dựng Việt Nam. (2023). Hiện trạng và lộ trình áp dụng BIM tại Việt Nam. https://moitruongxaydungvn.vn

21.  Point Group. (2023). Thực trạng việc áp dụng BIM tại Việt Nam. https://pointgroup.vn

22.  Tạp chí Xây dựng. (2020). TP Đà Nẵng triển khai áp dụng BIM vào công trình xây dựng. Truy cập từ https://tapchixaydung.vn

23.  Văn phòng Chính phủ. (2023). Quyết định số 258/QĐ-TTg phê duyệt lộ trình áp dụng BIM. Hà Nội: Chính phủ Việt Nam.